کندخوانی دانش‌آموزان یکی از اختلالات مربوط به روش مطالعه درسی است که در صورت رفع نشدن، منجربه کاهش سرعت یادگیری دانش‌آموز می‌شود. اگر احساس می‌کنید که سرعت مطالعه شما کمتر از حد معمول است، یعنی با کندخوانی درگیر هستید و باید برای رفع آن دست به کار شوید.
مثل هر مشکل دیگری برای رفع این مورد هم باید در قدم اول به دنبال پیدا کردن دلیل پدید آمدن آن باشید. سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که:
« آیا می‌توان گفت علت کندخوانی دانش‌آموزان یکسان است؟ »
جواب این سوال منفی است! دلیل درگیری این مشکل در افراد با توجه به توانایی‌های او متفاوت است و نیازمند شناسایی است.
خیلی از دانش‌آموزان با وجود زمان زیادی که برای درس خواندن صرف می‌کنند، نمی‌توانند به خروجی مورد نظر خود برسند. آنها همیشه از سرعت کم مطالعه خود می‌نالند و نمی‌دانند که به‌خاطر مشکل کندخوانی درگیر این مسئله هستند. عوامل مختلفی می‌تواند علت کندخوانی دانش‌آموزان باشد که برای رفع هر کدام از آنها راه‌حل متفاوتی وجود دارد.
- راهکارهای رفع کندخوانی دانش‌آموزان
۱) مطالعه مفهومی:
۲) روش مطالعه خود را تصحیح کنید
۳) مطالعه با برنامه‌ریزی صحیح
۴) راهکار کاهش درون‌خوانی
امروزه یکی از مشکلات بسیاری از دانش آموزان این است که به سختی می توانند درس بخوانند و یا درس خواندن آنان نسبت به حالت نرمال کمی بیشتر طول می کشد. اما نگران نباشید در ادامه دلایلی که ممکن است باعث ایجاد کندخوانی دانش‌آموزان شود و همچنین روش های درمان کندخوانی دانش‌آموزان را با هم مورد بررسی قرار می‌دهیم:
۱) کلمه‌خوانی دروس
همه ما وقتی به کلاس اول دبستان رفتیم در قدم اول حروف‌خوانی را یاد گرفتیم؛ در مرحله بعد با چسباندن صدای حروف کلمه‌خوانی را یاد گرفتیم و همین‌جا متوقف شدیم! خیلی از ما سال‌هاست همین روش کلمه‌خوانی را ادامه می‌دهیم و به دنبال راه دیگری هم نگشته‌ایم! مرحله بعدی که باید برای مطالعه کردن یاد می‌گرفتیم، عبارت‌خوانی است. افراد تندخوان هر عبارت را یک‌جا می‌خوانند، اما افراد کندخوان از کلمه‌خوانی استفاده می‌کنند.
۲) بلندخوانی
بلندخوانی یکی دیگر از دلایل مواجه شدن با این مشکل است. دانش‌آموزان زیادی بدون آگاهی از این مسئله با بلند بلند درس خواندن باعث کاهش سرعت مطالعه و یادگیری خود می‌شوند. اما فکر می‌کنید چرا بلندخوانی باعث ایجاد این اختلال می‌شود؟
سرعت تکلم چیزی حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ کلمه در دقیقه است. پس وقتی دانش‌آموز با مطالعه هر کلمه آن را به زبان می‌آورد، نهایتاً می‌تواند در هر دقیقه حدود ۲۰۰ کلمه را بخواند. این سرعت برای درس خواندن بسیار پایین است و راندمان تحصیلی دانش‌آموز را کاهش می‌دهد.
گرفتن خودکار در دهان هنگام مطالعه باعث می‌شود که فرد نتواند فک خود را تکان دهند؛ انجام این کار به مرور زمان عادت بلندخوانی را در شخص از بین می‌برد. پس اگر شما هم یکی از کسانی هستید که با صدای بلند درس می‌خواند، با استفاده از یک خودکار این عادت را ترک کنید. این تمرین باعث می‌شود که بلندخوانی در شما کاهش پیدا کند و به مرور زمان برطرف شود.
۳) لب‌خوانی
این مسئله هم شباهت زیادی به بلندخوانی دارد. با لب‌خوانی کردن هم مثل بلند خوانی، سرعت مطالعه فرد کاهش پیدا می‌کند و نمی‌تواند در زمان مشخص به برنامه‌ریزی درسی خود برسد.
۴) برگشت چشمی
برگشت چشمی یعنی در حین مطالعه کردن مدام به کلمات قبلی برمی‌گردید. مثلاً فرض کنید در حال مطالعه مطلبی هستید و تا میانه‌های صفحه رسیده‌اید؛ در همین زمان دوباره چشم‌تان به عقب برمی‌گردد و مطالب اول صفحه را دوباره مطالعه می‌کنید.
ممکن است این برگشت‌خوانی در مقیاس‌های کوچکتر هم اتفاق بیافتد؛ مثلاً تا وسط یک جمله را می‌خوانید و دوباره به ابتدای جمله برمی‌گردید و این چرخه بار‌ها تکرار می‌شود! استفاده از یک نشانه برای درس خواندن می‌تواند این مشکل را رفع کند.
۵) سرگردانی بین خطوط
اگر حجم متنی که در یک صفحه از کتاب دیده می‌شود خیلی زیاد باشد، ممکن است بین خطوط مختلف سردرگم شوید. یعنی دانش‌آموز مجبور می‌شود هنگام مطالعه دوباره به چند خط قبل برگردد تا موضوع اصلی را پیدا کند. این عامل باعث می‌شود وقتی زیادی از افراد تلف شود؛ در واقع با وجود ساعات مطالعاتی زیاد، کیفیت آن افت پیدا می‌کند.
به عنوان راهکار می‌توانید برای اینکه خط را گم نکنید از یک راهنما مثل خودکار استفاده کنید.
۶) وسواس مطالعاتی
دانش‌آموزان به علت حساسیت زیاد روی موضوع یادگیری مباحث، زمان زیادی را صرف خواندن و یادگیری آن می‌کنند. این موضوع می‌تواند منجربه وسواس مطالعاتی شود که کندی سرعت مطالعه را به همراه دارد.
وسواس مطالعاتی زمانی رخ می‌دهد که فرد در حال مطالعه پاراگراف جدید باشد اما ذهنش همچنان درگیر چند صفحه قبل باشد. در چنین حالتی دانش‌آموز حین مطالعه چندین بار برای اطمینان خاطر از یادگیری مطالب به صفحات قبل تر برمی‌گردد؛ این برگشت به عقب باعث بالا رفتن کاذب ساعت مطالعه و کندخوانی دانش‌آموزان می‌شود.
7) عدم آگاهی از روش صحیح مطالعه
اگر دانش‌آموز نتواند روش مطالعه درسی مناسب خود را پیدا کند، قطعاً نمی‌تواند با سرعت درستی درس بخواند. هر درس با توجه به ماهیتش، روش مطالعه مختص خود را نیاز دارد. پس نمی‌توان از یک روش ثابت برای خواندن تمام دروس استفاده کرد.
8) مطالعه با صدای بلند و راه رفتن
یکی از اصلی ترین عوامل تاثیر گذار بر کندخوانی راه رفتن در زمان درس خواندن است؛ فرد به صورت ناخوادآگاه انرژی و زمان بسیاری را صرف مطالعه با صدای بلند و راه رافتن می‌کند.
۹) نداشتن برنامه‌ریزی مناسب
بسیاری از موقع دانش‌آموزان به دلیل عدم استفاده از برنامه‌ریزی درسی، مدت زمان غیر استانداردی را برای مطالعه تنها یک درس اختصاص می‌دهند. این مسئله باعث می‌شود که نسبت به بقیه دروس بی‌توجه شوند. به همین روند مطالعه و یادگیری در این افراد کندتر از سایرین پیش می‌رود.
۱۰) عدم توجه به ارزش مباحث درسی
دانش‌آموزان به‌خاطر نداشتن اطلاعات کافی در مورد بودجه‌بندی، منابع مطالعاتی، نمونه سوالات مهم و ارزش مباحث مختلف نمی‌توانند مطالب درسی را الویت‌بندی کنند. این اولویت‌بندی نکردن باعث می‌شود شخص زمان خود را صرف مطالعه دروسی کند که ارزش آن کمتر از بقیه درس‌هاست. با کمک یک برنامه‌ریزی صحیح می‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد.
۱۱) درون‌خوانی
شنیدن صدای کلمات را درون ذهن خود هنگام مطالعه درون‌خوانی می‌گویند. این کار باعث کاهش شدید سرعت مطالعه، خستگی و آشفتگی ذهن می‌شود. درون خوانی را شاید نتوان به طور کامل حذف کرد، ولی امکان کاهش این عادت با تمرین کردن وجود دارد.
۱۲) عدم تعادل مطالعاتی
زمانی که دانش‌آموز نتواند میان کمیت و کیفیت در مطالعه تعادل برقرار کند، درگیر مشکل کندخوانی می‌شود. نیازی نیست حتماً یک مطلب را هزار بار روخوانی کنید تا از کیفیت یادگیری خود مطمئن شوید. بهتر است به جای اتلاف وقت برای این کار، تکنیک‌های مهمی که برای مطالعه درسی پیشنهاد می‌شود را آموزش ببیند.
برای رفع این مشکل می‌توانیم از راه‌حل‌های زیر نیز استفاده کنیم:
۱) مطالعه مفهومی:
برای پیاده‌سازی روش مطالعه مفهومی و جلوگیری از کندخوانی دانش‌آموزان باید چند مرحله زیر را اجرا کنید:
ابتدا قبل از مطالعه یک پیش مطالعه (زیر ۳ دقیقه) داشته باشید.
بعد از پیش مطالعه سراغ متن اصلی رفته و با دقت بیشتری آن را مطالعه کنید. بهتر است در این مرحله زیر کلمات کلیدی و مهم خط بکشید.
در ادامه کلماتی که زیر آنها خط کشیده شده را مطالعه کنید؛ این مطالعه بهتر است در حد ۵ دقیقه باشد. به طوری که با یک نگاه کلی به کلمات مهم متوجه شوید که آن پاراگراف درباره چه موضوعی توضیح داده بوده است.
در مرحله آخر سعی کنید مطالبی که مطالعه کرده‌اید، برای خود به صورت خیلی ساده و روان توضیح دهید.
۲) روش مطالعه خود را تصحیح کنید
تنها به حفظ کردن مطالب نپردازید! سعی کنید مطالعه تحلیلی داشته باشید و دروس را از طریق حل مسئله یاد بگیرید (به ویژه برای درس هایی مانند ریاضی فیزیک شیمی). از کلی‌خوانی شروع کنید و به تدریج روی جزئیات مطالب کار کنید. با این کار به مرور زمان تسلط خود را روی مباحث درسی افزایش می‌دهید.
برای درس خواندن خود محدودیت زمانی مشخص کنید. سعی کنید مطالعه درسی را در چند وعده مطالعاتی تقسیم‌بندی کنید. تمرکز حواس خود را افزایش دهید؛ به این صورت که افکار مزاحم را روی برگه یادداشت کنید و کم کم آنها را از ذهن خود حذف کنید.
3) مطالعه با برنامه‌ریزی صحیح
در صورتی که دانش‌آموزان برنامه‌ریزی درسی اصولی داشته باشد، می تواند به خوبی دروس را طبق استانداردهای مطالعاتی و با توجه به شرایط و توانمندی‌های خود مطالعه کند. با وجود این که علت کندخوانی دانش‌آموزان می‌تواند از عوامل مختلفی نشأت بگیرد، اما می‌توان ادعا کرد که یک برنامه‌ریزی درسی درست و اصولی مشکل کندخوانی تعداد زیادی از آنها را حل می‌کند.
۴) راهکار کاهش درون‌خوانی
یادگیری مهارت تندخوانی موثر‌ترین روش برای کنترل صدای درون و درون‌خوانی است. با تندخوانی یادگیری بهتر صورت می‌گیرد؛ همین افزایش سرعت درس خواندن باعث می‌شود تا دانش‌آموزان فرصت آنچنانی برای درون خوانی نداشته باشد. در نتیجه این مسئله رفع می‌شود و دانش‌آموزان با لذت بیشتری درس می‌خواند.
سخن پایانی درباره درمان کندخوانی دانش‌آموزان
در این مقاله سعی کردیم همه چیز را درباره موضوع کندخوانی در دانش آموزان با هم بررسی کنیم. اگر بتوانید به مرور زمان راهکارهای رفع کندخوانی را اجرا کنید، قطعاً از شر این مشکل خلاص خواهید شد. سعی کنید برای درس خواندن خود حتماً برنامه داشته باشید و از روش‌های درست مطالعه استفاده کنید. به این ترتیب قطعاً به نتایج دلخواه خود خواهید رسید. همچنین شما می توانید با انتخاب بهترین معلم خصوصی برای فرزندانتان، موجب افزایش یادگیری آنها شوید.
تهیه کننده : خانم اکرم بمانی ، آموزگار پایه اول دبستان دخترانه امام حسین ( ع ) شماره (۱)
تایید کننده: سرکار خانم شیروان پیروز– معاونت آموزشی