در سالهای اخیر مسائل روانشناسی و روان درمانی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است ، چرا که انسان امروزه بیش از هر چیزی از اختلالات و مشکلات روحی رنج می برد .در حال حاضر در دنیا ، خصوصاً کشورهای در حال توسعه ، حدود150 میلیون نفر به نوعی گرفتار اختلالات عصبی هستند ، که این آمار تا حدودی به افزایش رشد جمعیت ، تغییر در شیوه زندگی ، فروپاشی خانواده ها و مشکلات اقتصادی و… مربوط می شود .
یکی از راه هایی که روانشناسان معرفی نموده اند و در سلامت جسم و روان افراد موثر می دانند ، نقش فعالیتهای بدنی در زمینه بهداشت روان است . با توجه به یافته های محققان ، ارتباط تنگاتنگی بین تمرینات ورزشی و بهبود شرایط ذهنی و اختلالات روان وجود دارد . ورزش منظم و فعالیت بدنی باعث افزایش تأثیرات مثبت روحی-روانی و جسمی می¬شود و در مقابله با عوارض احتمالی استرس¬زا مؤثر و همچنین از ابتلا به بیماری¬های مزمن و شدید جلوگیری می نماید .
در واقع افرادی که به لحاظ مشغله کاری و عدم وقت گذاشتن برای خود و یا دلایل مختلفی نیازهای روانی خود را برآورده نسازند و این مهم را نادیده بگیرند ، از نظر روحی و یا روانی دچار فشارهای زیادی خواهند شد ، پر واضح است بی توجهی به جنبه های سلامت روان ، آسیب های جبران ناپذیری را به خانواده و همچنین متوجه خود شخص می نماید .
- سلامت و فشارهای روانی
بنا بر تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامت روان را می توان سلامت کامل فیزیکی ،روانی ،اجتماعی نامید .برخی از روانپزشکان معتقدند توانایی سازگاری با محیط ، انعطاف پذیری، قضاوت عادلانه و منطقی در مواجهه با محرومیت ها و فشارهای روانی از ملاکهای سلامت روان است .
باید توجه داشت که ورزش نقش مهمی در بهبود مشکلات و فشارهای روانی دارد. به عنوان مثال، تمرینات هوازی عامل مهمی در کاهش آثار استرس است. استرس فقط یک موضوع ذهنی یا عاطفی نیست بلکه می‌تواند به فرد آسیب برساند. تنش و اضطراب‌های مزمن می‌تواند مقصر اصلی افسردگی، دیابت و یا حتی فشارخون بالا باشد. با افزایش تنش و استرس ازلحاظ پزشکی هورمون‌هایی در بدن انسان ترشح می‌شود که بر روی فیزیک بدن تأثیر مستقیم دارد. برای مثال، اولین هورمون مشهور استرس آدرنالین است که اگر زیاد و طولانی‌مدت ترشح شود باعث افزایش مستقیم ضربان یا همان تپش قلب خواهد شد. هورمون کورتیزول نیز از هورمون‌های استرس بوده که اگر به مدت طولانی ترشح شود باعث افزایش قند خون شده و به معده و سیستم گوارشی نیز آسیب می‌رساند. ورزش کردن باعث ترشح هورمون اندورفین خواهد شد. اندورفین به‌عنوان یک مسکن طبیعی باعث افزایش هیجان، شادی، اعتمادبه‌نفس، بهبودی خلق‌وخو و تسکین درد خواهد شد. بنابراین هر وقت احساس استرس کردید می‌توانید از ورزش برای تسکین استرس کمک بگیرید. هرچند نمی‌توانید به‌طور کامل آن را از بین ببرید اما می‌توانید برای کنترل و کاهش آسیب‌های ناشی از استرس از تمرینات ورزشی استفاده کنید.
در واقع ورزش به‌عنوان یکی از در دسترس ترین و بهترین راهکارها برای کاهش و مدیریت استرس می‌باشد. تقریباً هر شکل از ورزش از پیاده روی گرفته تا یوگا می‌تواند خود به‌عنوان اصلی‌ترین عامل کاهش اضطراب و استرس باشد و به خصوص تاثیر مهمی در آرام سازی افراد مسن از نظر علائم اضطرابی ، افسردگی ، خلق و خو دارد .
در تحقیقات انجام شده در سال 1990 مشخص شد تمرینات ورزشی سبب بهبود خلق وخو و افزایش خودباوری و احترام به نفس می شود .
ورزش‌های کاهش دهنده استرس و اضطراب
- یوگا
یوگا به عنوان یک ورزش جسمی و روحی از دیرباز شناخته شده است و در واقع نوعی تمرین مدیتیشن ذهنی نیز گفته می شود .تمرینات یوگا مزایای فیزیکی و جسمی مختلفی همانند گردش خون بهتر، انعطاف‌پذیری مناسب، رفع گرفتگی‌ها و تنش‌های روزانه و سلامت قلب و عروق را به همراه دارد ؛ اما اصلی‌ترین فواید یوگا برای بدن علاوه بر موارد ذکرشده آرامش ذهنی و افزایش تمرکزاست و در واقع به نوعی یک مدیریت کاملی بر روی تنش‌های روزانه خود می توانید داشته باشید و انرژی خود را افزایش دهید.
- پیاده‌روی
پیاده‌روی ازجمله تمرینات ورزشی است که برای انجام آن نیازی به تجهیزات خاصی نیست و درصورتی‌که به‌صورت مداوم در طول هفته پیاده‌روی ادامه داشته باشد باعث کاهش برخی عوامل مرتبط با استرس، بیماری‌های قلبی و عروقی، فشارخون و کلسترول بالا و حتی دیابت نوع 2 می‌شود. مکانیسم پیاده‌روی به گونه ای است که تنش را از عضلات برمی‌دارد، تنفس را عمیق‌تر و به‌نوعی سیستم عصبی را آرام می‌کند. با آرام شدن سیستم اعصاب ناخودآگاه هورمون کورتیزول (هورمون استرس) در بدن فروکش کرده و استرس نیز کاهش خواهد یافت.
- تنیس
تنیس به‌عنوان یک ورزش گروهی بوده که باعث کاهش بسیاری از عوامل مرتبط با استرس مانند فشارخون بالا و بیماری‌های قلبی عروقی خواهد بود. هرگونه فعالیت فیزیکی که در زمین تنیس انجام می‌شود باعث خواهد شد مغز هورمون اندورفین که به‌عنوان یک مسکن طبیعی در بدن است آزاد نماید تا به‌نوعی هنگام تمرین یک احساس سرخوشی توأم با آرامش و رضایت را داشته باشید.
- پیلاتس
تمرینات پیلاتس اصولاً برای سلامت جسمی بسیار مفید است و همچنین برای تقویت قدرت، انعطاف‌پذیری و استقامت طراحی‌شده است. جالب است بدانید اصلی‌ترین مزایای ذکرشده باعث افزایش تمرکز، آرامش و تمرین بر روی تنفس و کاهش استرس خواهد بود. پیلاتس ذهن را آرام و موجب کاهش استرس شده و درنتیجه سبب جلوگیری از حملات پانیک (در اصطلاح یک نوع رفتار وحشت‌زدگی تواما با استرس) می شود. تمرینات پیلاتس به افراد این فرصت را می‌دهند تا از یک زندگی پرتنش و پراسترس جداشده و برای مدت کوتاهی ذهن خود را آرام نماید.
تهیه کننده : خانم جعفری، مشاور دبستان دخترانه امام حسین ( ع ) شماره (1)
تایید کننده: سرکار خانم شیروان پیروز– معاونت آموزشی