اضطراب امتحان ، نوعی اضطراب است که با نشانه های جسمی ، شناختی ، رفتاری در شرایط آماده شدن برای امتحان و انجام تست ها و آزمون ها مشخص می شود .
اضطراب امتحان زمانی نمود پیدا می کند و تبدیل به یک مشکل می شود که به مرحله حاد می رسد و با آماده شدن برای امتحان و انجام آزمون تداخل پیدا کرده و موجبات اختلال در عملکرد امتحان را در دانش آموز فراهم می سازد.در واقع اضطراب تاثیر مستقیمی برروندامتحانات وآزمونها دارد. اضطراب و فشارهای عصبی ، ریشه بسیاری از مشکلات جسمی و ناکامی ها می باشد که نمی توان بدون مداخلات روانشناختی آن را از بین برد .
دانش آموزانی که اضطراب امتحان را تجربه می کنند و از آن رنج می برند ، مهارتهای مطالعه و یادگیری خود را چه در زمان مطالعه و چه در زمان شرکت در آزمون ها پایین تر از حد توان و دانش خود مورد ارزیابی قرار می دهند . در اضطراب امتحان دانش آموز نوعی هراس اجتماعی را تجربه می کند که فرد درباره توانایی هایش دچار تردید می شود و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیتهایی مثل امتحان است ، در واقع موقعیتهایی که دانش آموزان در معرض ارزیابی قرار می گیرند و مستلزم حل مساله هستند .
در حقیقت این موضوع به عنوان یک مشکل آموزشی سالانه میلیونها دانش آموز را در سراسر جهان تحت تاثیر خود قرار داده است که باعث کاهش عملکرد تحصیلی آنان می شود ؛ جنبه های تاثیرگذار اضطراب بر توانمندی افراد که گاه باعث ایجاد اشکال در روند تحصیلی به شکل ناتوان کننده می گردد مشخص می شود . لذا در جریان رشد کودکان و نوجوانان طیف وسیعی از اضطرابها را تجربه می کنند ، گاه این اضطرابها از چنان شدتی برخوردار است که زندگی روزمره و تحصیلی آنها را دچار مشکل می سازد .
طبق نتایج مطالعات انجام شده اثر اضطراب امتحان در عملکرد تحصیلی یکسان نبوده و عوامل متعددی از قبیل: ( محیطی ، آموزشی ، خانوادگی )درعملکرد تحصیلی دانش آموزان تاثیرگذار هستند . اضطراب امتحان مقوله جدیدی نیست و همواره یکی از مشکلات نظام آموزشی بوده است ، چرا که در عملکرد افراد برای رسیدن به اهداف آموزشی مورد نظر تداخل نموده و می تواند موجبات افت تحصیلی را فراهم نماید و در نتیجه سبب طولانی شدن مدت تحصیل فراگیران گردد که خود مشکلات فراوانی مثل هزینه زیاد را در بر دارد و همچنین اضطراب امتحان می تواند عاملی برای بروز سایر اختلالات روانی در افراد گردد ، بنابراین لزوم برنامه ریزی برای کاهش این پدیده در دانش آموزان و به خصوص دانش آموزان مستعد این مشکل از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است . زیرا به عقیده کارشناسان مداخله در اضطراب امتحان می تواند کارساز باشد .
همچنین انگیزش و هیجان از جمله سازه های مهم در تمامی عرصه های زندگی هستند که تا اندازه زیادی مستقیماً ریشه در شخصیت دارند و تا حدودی نیز متاثر از محیط می باشند . چنانچه انگیزش و هیجانات جنبه منفی و مخرب داشته باشند ، آسیب روانشناختی و افکار و پیامدهای نامطلوبی به همراه خواهند داشت و برعملکرد دانش آموز اثر سوء می گذارند . هنگامی که عملکرد دانش آموز مورد ارزیابی قرار می گیرد احتمال بروز واکنش هیجانی وجود دارد .مبحث انگیزه پیشرفت برای اولین بار به صورت علمی تحت عنوان نیاز توسط هنری موری مطرح شد . موری چندین نیاز را برای انسان مطرح نمود که برخی زیستی و برخی روانی هستند . در واقع انگیزش پیشرفت یک نیاز اجتماعی است که شامل: غلبه کردن برموانع ، رسیدن به استانداردهای عالی ، رقابت با دیگران و پیشی گرفتن از آنهاست .
به اعتقاد هنری موری، انگیزش رفتار آدمی از نیازهای وی تاثیر می پذیرد و نیاز به پیشرفت از جمله نیازهای اساسی رفتار آدمی است. افراد دارای نیاز پیشرفت زیاد بیشتر با هیجان های گرایشی مثل امید ، غرور و خشنودی پیش بینانه پاسخ می دهند؛ در حالی که افراد دارای نیاز پیشرفت کم ، بیشتر با هیجان های اجتنابی مثل اضطراب ، حالت تدافعی و ترس از شکست پاسخ می دهند.
انگیزش پیشرفت ،رفتارها و فعالیت های تحصیلی دانش آموزان را جهت می دهد و سبب تاثیرگذاری بر شیوه اجرای تکالیف درسی و نشان دادن تمایلات شایستگی یادگیری می شود .امروزه عدم وجود علاقه و انگیزه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی از معضلاتی است که دست اندرکاران مسائل آموزشی در تعلیم و تربیت با آن مواجه اند . شاید بتوان گفت افت سطح علمی یا تحصیلی موجود در مدارس و رخوت و سستی که در حال حاضر کیفیت و کمیت تعلیم و تربیت جامعه را تهدید می کند از پیامدهای این مساله است .علاوه بر نقش انگیزه در یادگیری و پیشرفت تحصیلی ، انگیزش پیشرفت می تواند تاثیراتی بر آینده ی یک جامعه و رشد و توسعه ی یک کشور داشته باشد.
تهیه کننده : خانم جعفری – مشاور دبستان دخترانه امام حسین ( ع ) شماره (۱)
تایید کننده: سرکار خانم نسیبه نیک عیش– معاونت پرورشی