مقدمه: خواندن یکی از مهارت‌های اساسی این است که ما اطلاعات و مفاهیم جدید یاری می‌دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش حافظه فعال و ادراک دیداری برای بهبود عملکرد خواندن دانش‌آموزان دارای اختلال خواندن انجام شد.
تعریف حافظه فعال
حافظه فعال توانایی و مهارتی است که به شخص اجازه می‌دهد تا با اطلاعات کار کند. این حافظه به شما کمک می‌کند تا کارهای اساسی را یاد بگیرید و آنها را به‌خوبی انجام دهید. معمولاً بچه‌هایی که از لحاظ یادگیری و تفکر با یکدیگر اختلاف دارند (مانند کودکان بیش فعال) در این زمینه دچار مشکل هستند. اگر کودکی حافظه فعال ضعیفی داشته باشد در فرآیند یادگیری به مشکل می‌خورد به همین علت سؤال اصلی اکثر والدین در این روزها “راهکارهای تقویت حافظه فعال در دانش آموزان” است.
آیا تقویت حافظه بر میزان یادگیری موثر است؟
حافظه پایه و اساس یادگیری فرد چه در کلاس درس و چه در رابطه با سایر فعالیت‌ها در اجتماع است. به نظر می‌رسد دانش آموزان با حافظه‌ی قوی در مدرسه عملکرد بهتری دارند، در امتحانات بهتر عمل می‌کنند و نتایج بهتری به دست می‌آورند. با این حال نکته‌ای که در اینجا باید به آن توجه کرد این است که تقریبا هیچ کس با حافظه قوی متولد نمی‌شود.تقویت حافظه نیازمند تمرین است. هرچه افراد بیشتر مهارت‌های تقویت کننده مغز را بیاموزند و در زندگی و کار خود از آنها استفاده کنند، حافظه‌شان قوی‌تر می‌شود. مانند هر مهارت دیگر، تمرین مداوم عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد. برای بهبود عملکرد حافظه والدین باید مطمئن شوند که تمرین‌های مناسبی را برای تقویت حافظه کودک از مشاور دریافت کرده‌اند. در این مقاله به بررسی اهمیت تقویت و حفظ عملکرد صحیح حافظه و سپس راهکارهای تقویت آنان پرداخته‌‌ایم.
چرا تقویت حافظه برای کودکان اهمیت بیشتری دارد؟
تقویت حافظه و بالا بردن راندمان مغز هم برای کودکان و هم بزرگ‌سالان ضرورت دارد. کودکان هم در سنین قبل از مدرسه وهم در دوران تحصیل برای یادگیری مهارت‌های زندگی و درس به حافظه‌ی پرورش یافته نیاز دارند. بزرگ‌سالان نیز برای فراگرفتن مهارت‌های جدید در زندگی شخصی و حرفه‌ای‌شان، به خصوص در عصر دیجیتال و پیشرفت‌های سریع فناوری، نیاز به پرورش مغز و تقویت حافظه دارند تا بتوانند عملکرد بهتری داشته باشند.
بسیاری از دانش آموزان در خصوص حافظه بلند مدت یا کوتاه مدت دچار مشکل هستند. دانش‌آموزانی که در ثبت اطلاعات در حافظه کوتاه مدت دچار نقص هستند، معمولاً در به خاطر سپردن اطلاعات یا دستورالعمل‌هایی که به تازگی به آنها داده شده است، آنچه که در خلال مکالمات و بحث‌های کلاس گفته می‌شود و آنچه که به تازگی خودشان به منظور حفظ کردن خوانده‌اند، مشکل دارند. همچنین دانش‌آموزانی که در خصوص حافظه عملیاتی دچار مشکل هستند، اغلب در حین انجام کارهای مختلف آن کار را فراموش می‌کنند.
به عنوان مثال کودک ممکن است مسیر سه مرحله‌ای را که برای انجام کاری به او داده شده است درک کند، اما در حین اولین قدم، گام دوم و سوم را فراموش کند. موقع حل یک مسئله ریاضی ممکن است مراحل حل مسئله را فراموش کند. در حین خواندن یک متن، هنگامی که به پایان پاراگراف می‌رسد ممکن است شروع پاراگراف را فراموش کند. در واقع کودک برای حل مسئله تلاش می‌کند اما به دلیل نقص در سیستم حافظه مطلب، در درک مطلب دچار مشکل می‌شود.
دانش‌آموزانی که در ذخیره و بازیابی اطلاعات از حافظه بلندمدت مشکل دارند، ممکن است برای آزمون‌ها مطالعه کنند، اما نتوانند اطلاعاتی که برای آزمون مطالعه کرده‌اند را به خاطر بیاورند. آنها اغلب در به خاطر آوردن اطلاعات خاص مانند تاریخ‌‌های مهم یا قوانین مشکل دارند. این کودکان در اوایل سال تحصیلی یا در حین آن دچار مشکلات حاد می‌شونند؛ زیرا حتی زمانی که والدین و یا معلمان فکر می‌کنند که آنها واقعاً اطلاعات را دریافت کرده‌اند، نمی‌توانند به سؤالاتی که در کلاس از آنها پرسیده می‌شود پاسخ دهند.
تفاوت حافظه فعال با حافظه کوتاه مدت و حافظه بلندمدت
حافظه فعال اطلاعات را به مدت ۲ الی ۳ ثانیه در ذهن به شکل فعال نگه می‌دارد تا پردازش شوند. این حافظه در حقیقت یک سیستم ذخیره موقت است که برای انجام اکثر کارهای روزمره نقش حیاتی دارد. بعضی از افراد به‌اشتباه فکر می‌کنند حافظه فعال همان حافظه کوتاه مدت است در صورتی که:
حافظه کوتاه مدت مربوط به اطلاعات کوتاه مدت و مورد نیاز جهت انجام یک کار تصویری یا کلامی است به‌عنوان مثال زمانی که می‌خواهید شماره تلفنی را به ذهن بسپارید یا قصد به خاطر سپردن رنگ‌ها، اشیا، جهت و مکان را دارید از این حافظه استفاده می‌کنید. حافظه فعال وظیفه تبدیل و دست کاری اطلاعات کلامی و بصری را به عهده دارد به‌عنوان مثال زمانی که می‌خواهید دستورالعملی را برای انجام کاری به ذهن بسپارید از این حافظه استفاده می‌کنید.
حافظه بلند مدت ظرفیت بالایی دارد و اطلاعات مدت زیادی در آن می‌مانند و حافظه فعال دروازه‌ای برای ذخیره طولانی مدت اطلاعات است. علوم اعصاب بین این دو حافظه تمایز قائل شده و معتقد است که حافظه فعال مرتبط با فعال شدن موقت سلول‌های عصبی در مغز و حافظه طولانی مدت مرتبط با تغییرات فیزیکی نورون‌ها و اتصالاتشان است.
تقویت حافظه فعال در دانش آموزان با ۱۱ راهکار ویژه
دانش آموزان برای درک لغات هنگام مطالعه یا نحوه استفاده از عملیات ریاضی برای حل مسائل به حافظه فعال احتیاج دارند. هنگامی که دانش آموزی متن درس را می‌خواند اما نمی‌تواند مفهومش را درک کند، هنگام حل مسائل ریاضی دچار مشکل می‌شود، جزئیات مطالبی که خوانده را به یاد نمی‌آورد یا نمی‌تواند فعالیت‌های گروهی را به‌درستی انجام دهد به احتمال زیاد در حافظه فعالش دچار مشکل است!
۱.غذای سالم تأثیر زیادی در تقویت حافظه کودکان دارد
۲.دانش آموزان را به ورزش کردن تشویق کنید
۳.پاداش دادن برای کارهای خوب را جدی بگیرید.
۴.نقاط قوت و ضعف کودکان را پیدا کنید و نقاط قوت را تقویت کنید.
۵.تقویت حافظه فعال در دانش آموزان با تفکر و تکرار بیشتر
۶.دانش آموزان را به کار گروهی تشویق کنید.
۷.خواندن و گوش کردن اصولی را به آنها بیاموزید.
۸. می توانید در مورد موضوعات جذاب برای بچه ها با آنها بحث گروهی کنید.
۹.چشمانتان را ببندید و تصاویر زیبا را با بچه ها تجسم کنید.
۱۰.از امکانات بصری در آموزش استفاده کنید.
۱۱.بازی های اصولی برای تقویت حافظه فعال خیلی موثر است.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که برنامه بهبود حافظه فعال و ادراک بصری بر بهبود عملکرد خواندن و مولفه های آن از جمله واژه خوانی، رشته کلمه، آزمون قافیه، نامگذاری تصویر، درک کلمه، حذف صدا و آزمون حروف و نشانه ها تأثیر معناداری داشته است. این برنامه در درک متن، خواندن غیرکلمات و شبه‌کلمات و دسته‌بندی‌های تست نشانه‌ها معنی‌دار نبود. پیشنهاد می شود برنامه بهبود حافظه فعال و ادراک بصری به عنوان یک درمان مکمل برای افراد مبتلا به نارساخوانی استفاده شود.
جمع بندی:
در این مقاله در خصوص ارتباط تقویت حافظه و یادگیری صحبت کردیم؛ همچنین گفتیم که چگونه می‌توانیم حافظه خود را تقویت کرده و مطالب را بهتر به خاطر بسپاریم. هر چه حافظه قوی‌تر باشد یادگیری نیز بهتر صورت می‌گیرد. در سنین کودکی و جوانی که افراد احتیاج دارند بیشتر یاد بگیرند و تجربه کنند، حافظه قوی. نقش مهم‌تری بازی می‌کند. بنابراین با به کارگیری روش‌های مختلف مثل ورزش کردن، تغذیه صحیح، بررسی عوارض جانبی داروهای مصرفی و طبقه بندی بندی کردن مطالب،به تقویت حافظه و یادگیری موثرتر خود و فرزندتان کمک کنید.
تهیه کننده : خانم نجمه حسینی، آموزگار پایه اول دبستان دخترانه امام حسین ( ع ) شماره (1)
تایید کننده: سرکار خانم شیروان پیروز– معاونت آموزشی