کودکان دیرآموز توانایی یادگیری مهارت‌های تحصیلی ضروری را دارند، اما میزان و عمق یادگیری‌شان نسبت به متوسط همسالانش کمتر می‌باشد. به طوری که نمرات هوش کودکان دیر آموز بالاتر از نمرات کودکان عقب مانده ذهنی و پایین‌تر از کودکان طبیعی است، به همین دلیل به آنها کودکان مرزی نیز می‌گویند. از آنجا که تفاوت ظاهری با دیگر کودکان ندارند، تشخیص آنها تا زمان مدرسه به تاخیر می‌افتد. نگرانی و توقعات والدین در مورد نمرات و مهارت‌های فرزندشان این کودکان را در جایگاهی استرس آور و دشوار قرار می‌دهد. لازم است والدین از حد توان فرزندشان از طریق روش‌های استعدادیابی کودکان، اطلاع کسب کنند و بر اساس این توانایی‌ها انتظارات شان را تطبیق دهند. مشاوره کودک به شما کمک می‌کند تا از روش‌های موثر در بهبود شرایط این کودکان استفاده نمایید.
دیر آموزی چگونه است؟
یک کودک دیر آموز در واقع یک یادگیرنده سخت کوش است که باید بیشتر از دیگرانی که در اطرافش کار می کنند تلاش کند تا بتواند همان کار را انجام دهد یا همان چیز را یاد بگیرد و خود را به سطح آن ها برساند. ممکن است کودک در یک زمینه یا در همه دروس یک سال یا بیشتر، از سطح کلاس عقب باشد. دلایل زیادی برای مشکلات کودک وجود دارد. او ممکن است ناتوانی های جسمی داشته باشد که بینایی، شنوایی، تحرک یا هماهنگی چشم و دست و سایر عوامل را تحت تاثیر قرار دهد. یا ممکن است تفاوت های یادگیری مانند نارساخوانی، دیس گرافی یا اختلال پردازش شنوایی داشته باشد. جالب اینجاست که ممکن است یک یادگیرنده در برخی زمینه ها استعداد داشته باشد، مانند کودکی که در ریاضیات شگفت انگیز است اما نمی تواند درست بخواند.
یکی از دلایل بسیار رایج برای چالش های یادگیری این است که هنوز به کودک به روشی آموزش داده نشده است که برای او مفید باشد. به عنوان مثال، او ممکن است به ساختار و منطق رویکرد آوایی خواندن نیاز داشته باشد، اما با رویکرد زبان کامل آموزش داده می شود.
ویژگی های کودکان دیر آموز چیست؟
کودکان دیرآموز در ظاهر مانند دیگر کودکان در جامعه هستند، اما بهره هوشی آنها کمتر از دیگر همسن‌هایشان (بین 70 – 84) است. این کودکان علاقه‌ای به یادگیری و کارهای فکری نداشته و قادر به برنامه ریزی و انجام کاری به صورت پیشرفته نیستند. اغلب این کودکان در زمینه تحصیلی دچار مشکل می‌شوند، به طوری که ضعف تحصیلی در تمامی دروس مشخص است. در مقابل کودکان دچار اختلالات یادگیری ممکن است در برخی مهارت‌ها بسیار عالی عمل کنند. دیگر نشانه‌های کودکان دیر آموز به شرح زیر است.
- در پردازش اطلاعات ضعف دارند؛ یکی از علل قابل شناسایی بدکاری در سیستم عصبی مرکزی است.
- از نظر مهارت‌های حرکتی درشت مثل راه رفتن تفاوتی با همسالان خود ندارند، اما از نظر مهارت‌های ظریف مثل نخ کردن دشواری‌هایی دارند.
- یک نوع کندی حسی حرکتی در انجام کارهای شخصی خود دارند.
- درجاتی از آسیب مغزی یا بدکاری سیستم اعصاب مغزی در آنها دیده می‌شود.
- در حافظه دیداری و شنیداری مشکلات جدی دارند. در نتیجه دیکته و نوشتن برای شان دشوار و سخت می‌باشد.
- بیشتر این کودکان به خاطر بازخوردهایی که در طول زمان از دیگران دریافت می‌کنند، از اعتماد به نفس و خودپنداره پایینی برخوردارند.
ریشه مشکل کجاست؟
علل بروز اختلالات یادگیری و دیرآموزی کودکان هنوز به طور دقیق مشخص نشده است، با این حال در پژوهش‌های مختلف مجموعه‌ای از عوامل در بروز دیرآموزی کودکان شناسایی شده‌اند. هر کدام را به اختصار شرح داده‌ایم.
عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان می‌دهد در خانواده‌هایی که عضوی دچار اختلال یادگیری است احتمال بروز چنین اختلالی بیشتر می‌شود.
عوامل فیزیولوژیکی و بیوشیمی: آسیب به مغز در اثر صدمه و یا ابتلا به یک بیماری می‌تواند منجر به اختلال در یادگیری یا دیرآموزی کودک شود. این آسیب‌ها ممکن است در دوران جنینی و یا بعد از زایمان نیز رخ دهد.
عوامل آموزشی: نداشتن فعالیت‌های محرک، تخصص ناکافی معلم در شیوه‌های آموزشی پایه، توقعات بسیار بالا یا پایین معلمان از دانش آموزان، تدریس ناکافی به دانش آموزان از دیگر عوامل محیطی می باشند که در عقب ماندگی کودکان نقش دارند.
برخورد با کودکان دیرآموز چگونه باید باشد؟
آموزش مستقیم روشی اثبات شده است که در آن دقیقاً آنچه را که کودک باید یاد بگیرد به او آموزش داده می شود. با دستورالعمل مستقیم، اطلاعات به وضوح از طریق مواد به خوبی آزمایش شده ارائه می شود که احتمال سوء تعبیر و سردرگمی را برای کودک به حداقل می رساند و به کودک شما نیز نشان داده می شود که دقیقاً چگونه اطلاعات را پردازش و اعمال کند. آموزش صریح قوانین و الگوهای زبان به این معنی است که فرزند شما مجبور نیست حدس بزند یا برای فهمیدن نحوه خواندن یا املای یک کلمه دشوار، تلاش کند.
اطرافیان کودکان دیر آموز باید در نظر داشته باشند که برای کمک به این کودکان باید از روش‌ها و تکنیک‌های خاصی استفاده کنند. اطلاع از روانشناسی کودک در این زمینه به شما کمک زیادی خواهد کرد. اگر کودک دیر آموز در اطراف خود دارید، به نکات زیر توجه کنید.
۱. از زدن برچسب‌هایی مانند مرزی، کودن، تنبل و… دوری کنید.
۲. از تنبیه‌های شدید بدنی و تهدید استفاده نکنید.
۳. مهارت‌های شخصی و اساسی را به او آموزش دهید.
۴. استعداد و توانایی‌هایش را کشف و شکوفا کنید و از مقایسه کودک با همسالانش پرهیز کنید.
۵. دادن مسئولیت‌های خارج از خانه مثل خرید کردن باعث افزایش اعتماد به نفس او می‌شود.
۶. موانع یادگیری مثل لوزه سوم، دندان‌های نامرتب، لکنت زبان، اختلال توجه و تمرکز را درمان و رفع کنید. برای اطلاع بیشتر درباره لکنت زبان کلیک کنید.
۷. این کودکان دیر یاد می‌گیرند و زود فراموش می‌کنند، پس لازم است مفاهیم یاد گرفته شده در زمان مناسب تمرین و تکرار شود.
- از یک متخصص در این زمینه کمک بگیرید و به پیشنهاداتی که می‌دهد عمل کنید.
لازم به ذکر است که نوع نگرش و رفتار والدین در روند درمان و پیشرفت کودک نقش موثری دارد. والدینی که با صبر و حوصله به کودک آموزش‌های لازم را می‌دهند و از مشاور کودک در کنار خود بهره می‌برند بعد از مدتی به نتیجه دلخواه خود می‌رسند.
نیازی نیست کودکان دیر آموز به مدارس استثنایی بروند، فقط کافی است معلمان و مسئولین مدرسه را در جریان قرار داده و از آنها بخواهید برخی اقدامات را انجام دهند. برای ورود به این مدارس لازم است کودک تان در طبقه کودکان استثنایی قرار گیرد. برای ازاطلاع از ویژگی های کودکان استثنایی کلیک کنید.
1- بهتر است در جلوی کلاس بنشیند تا هم توجه و تمرکزش بیشتر شود و هم معلم بر کارهایش نظارت داشته باشد.
2- این کودکان در کلاس‌هایی قرار بگیرند که جمعیت کمتری دارد، زیرا درک مفاهیم برایشان راحت‌تر می‌شود.
3- تدریس با تکرار بیش‌تری صورت بگیرد و از خود دانش آموز در تدریس دخالت داشته باشد.
4- فعالیت‌های عینی و معنی دار برای آنها فراهم کرده و آنها را در فعالیت‌های گروهی مشارکت دهند.
5- استفاده از تکنیک‌های مختلف آموزشی مثل بازی‌های آموزشی
6- دانش آموزان دیر آموز را از دیگر دانش آموزان جدا نکنند.
7- به جای اهمیت دادن به نمرات کلاسی و امتحانی دانش آموزان دیر آموز به تلاش آنها توجه کنید.
کلام آخر
کودکان دیر آموز و والدین آنان معمولا با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. والدین بعد از مدتی ممکن است خسته شده و دیگر توان نگهداری از فرزند خود را نداشته باشند و همچنین صحبت‌ها و نگرش اطرافیان نسبت به کودک نیز والدین را اذیت کند. توجه کنید که دیر آموزی مسئله‌ای است تا حد بسیار زیادی با آموزش‌های ویژه و صحیح بهبود پیدا می‌کند و کودک می‌تواند به مانند همسن و سالان خود درس خواندن تا مراحل بالاتر را نیز تجربه کند. در این راستا بهره بردن از مشاوره کودک می‌تواند در راستای اصول و راهکارهای کاربردی برای والدین و فرزندان کمک کننده باشد تا آنها بتوانند به راحتی این دوران را سپری کنند.
سوال متداول
کودک دیر آموز خود را به مدرسه عادی بفرستم یا بهتره به مدارس استثنایی بروند؟
فرستادن کودکان دیر آموز در جمعی که دیگر همسالان توانایی کمتری دارند می‌تواند به توانایی‌های بالقوه آنها آسیب زده و رشد این کودکان را به تاخیر بیاندازد. از این رو توصیه متخصصان بر این است که کودکان دیر آموز مانند دیگر همسالان به مدارس عادی فرستاده شوند و برای آموزش ویژه از کلاس‌ها و معلمان مخصوص این کودکان استفاده شود. روانشناسان فعال در حوزه کودک می‌توانند مهارت‌های فرزند شما را نیز ارتقا دهند.
تهیه کننده : خانم اکرم بمانی ، آموزگار پایه اول دبستان دخترانه امام حسین ( ع ) شماره (۱)
تایید کننده: سرکار خانم شیروان پیروز– معاونت آموزشی