دلهره، ترس، اضطراب و نگرانی کودکان هنگام ورود به مدرسه تا حدی طبیعی است خصوصا اگر پیش‌دبستانی را تجربه نکرده باشند. اما بهتر است قبل از اینکه فرزندتان را به مدرسه بفرستید شرایطی فراهم کنید که اضطراب و نگرانی او تا حد ممکن هنگام ورود به مدرسه کمتر باشد. در این مقاله بررسی می‌کنیم که علل اضطراب شدید کودکان کلاس اولی چه چیزهایی می‌تواند باشد، برای پیشگیری یا مقابله و مدیریت آن چه کارهایی می‌توانید انجام دهید.
اضطراب جدایی چیست؟
اختلال اضطراب جدایی چیزی فراتر از استرس و اضطراب جدایی طبیعی کودک هنگام ترک شرایط آشنا یا والدین است. گاهی تشخیص بین این دو سخت می‌شود اما باید بدانید کودکی که اختلال اضطراب جدایی دارد معمولا واکنش‌های شدیدی نسبت به جدا شدن از والدین بروز می‌دهد که ممکن است به شکل لجبازی، خشم، پرخاشگری، مشکلات جسمی یا افسردگی بروز پیدا کنند.
نشانه های اضطراب جدایی
آشنایی با نشانه‌های اضراب جدایی به شما کمک می‌کند سریع‌تر این مشکل را شناسایی کنید و از بروز اختلال اضطراب جدایی کلاس اول پیشگیری کنید. تبدیل شدن اضطراب جدایی به یک اختلال در کودک با نشانه‌های زیر همراه است:
- نگرانی از اتفاق بد
کودکی که اختلال اضطراب جدایی دارد، به دلیل سبک دلبستگی ناامن، دائما حس می‌کند ممکن است اتفاق بدی برای والدین او بیفتد. به همین دلیل نمی‌تواند والدین را ترک کند. چنین کودکانی ممکن است حتی با خوابیدن والدین نگران شوند و بخواهند با بیدار کردن یا شمردن نفس‌های او مطمئن شوند که اتفاقی برای او نیفتاده است.
- امتناع از مدرسه رفتن
علی‌رغم اینکه کودک درس خواندن و لوازمش را دوست دارد، تمایلی به مدرسه نشان نمی‌دهد. صبح‌ها حاضر نیست از خواب بیدار شود و برای هر مرحله‌ای مثل صبحانه خوردن، لباس پوشیدن و سوار سرویس مدرسه شدن، با گریه یا پرخاشگری مقاومت نشان می‌دهد.
- ترس از محیط جدید
کودکانی که اختلال اضطراب جدایی دارند، به محض ورود به یک محیط جدید از اینکه گم شوند، دزدیده شوند یا اتفاق بدی برایشان بیفتد نگران و مضطرب می‌شوند. معمولا به پدر و مادر می‌چسبند و حاضر نیستند دست او را رها کنند. یکی دیگر از نشانه‌ها این است که کودک می‌خواهد هرچه زودتر به خانه برگردد و در محیط بیرون احساس ترس و پریشانی دارد.
- مشکل در روند خواب کودک
ترس‌های جدا شدن در کودکان، منجر به اختلالات خواب نیز می‌شوند. از به خواب نرفتن، امتناع از خوابیدن، اصرار برای خواب در کنار والدین تا کابوس، بیدار شدن مداوم و شب‌ادراری از جمله مشکلات خواب در کودکانی با اضطراب جدایی مزمن هستند.
- اطمینان از حضور والدین
ممکن است کودک درگیر اختلال اضطراب جدایی حتی در خانه نیز بخواهد همیشه در کنار او باشید. اگر در اتاقش در حال بازی کردن است بارها به شما سر بزند و از حضور شما مطمئن شود.
- عدم تمایل به مدرسه
کودک از رفتن به مدرسه و آماده شدن برای آن امتناع می‌کند. برای خوابیدن به موقع، بیدار شدن، خوردن صبحانه، لباس پوشیدن و سوار ماشین شدن به شدت مقاومت دارد و به دلیل ترس شدید از عواقب جدایی، ممکن است پرخاشگری یا گریه شدید داشته باشد.
- عدم تعامل با کودکان دیگر
اضطراب جدایی در مدرسه مانع برقراری ارتباط موثر با همسالان و دوست‌یابی کودک می‌شود. بنابراین اغلب این کودکان در مدرسه منزوی هستند چون برای رفتن به خانه لحظه شماری می‌کنند، از بروز اتفاقات بد در مدرسه نگران هستند و تمام فکر و ذکرشان بازگشت به خانه و در کنار والدین است.
علائم جسمی اضطراب جدایی
ممکن است کودک نتواند واضح احساس ترس خود از دوری والدین را ابراز کند یا اضطراب او به صورت خشم بروز پیدا نکند؛ بلکه به شکل ناخودآگاه بر روی جسم او اثر بگذارد و با مشکلات روان‌تنی مانند درد (شکم درد، سردرد و پادرد شایع‌تر هستند)، مشکلات گوارشی (مانند تهوع، اسهال، استفراغ)، سرگیجه، انقباض عضلانی و تپش قلب همراه باشد.
علل اختلال اضطراب جدایی
یکی از اصلی‌ترین علل اضطراب کلاس اول اختلال اضطراب جداییاست که اصولا به دلیل عدم احساس امنیت رخ می‌دهد. حس ناامنی در این کودکان زمانی به دلیل شرایط بیرونی ایجاد شده اما ممکن است در شرایطی که اضطراب جدایی بروز پیدا می‌کند، لزوما به دلایل بیرونی نباشد بلکه عدم امنیت حالا به یک احساس درونی تبدیل شده است که کودک آن را به تمام شرایط تعمیم می‌دهد. اگر دلیل اولیه اضطراب جدایی کودک را به کمک یک متخصص تشخیص بدهید، بهتر می‌توانید برای بهبود و جلوگیری از بدتر شدن آن اقدام کنید.
ریسک فاکتورهای اضطراب جدایی کلاس اول
از دلایلی که می‌توانند در ایجاد یا تشدید اختلال اضطراب جدایی دخیل باشند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری شدید یکی از والدین و ترس از مرگ او
- طلاق یا فوت یکی از والدین
- مشکلات خانوادگی مانند تهدید یکی از والدین به ترک خانه
- روش تربیتی سختگیرانه، تنبیه شدید و تهدید کودک به ترک کردن او
- محافظت بیش از حد از کودک و همیشه در دسترس بودن
- عادت به ترک کردن کودک بدون توضیح دلیل، بدون خداحافظی، به مدت طولانی
- تجربه محیط ناامن یا سابقه آزار دیدن کودک در زمان نبود والدین
- تغییر مداوم محل زندگی، مراقبین یا مهد کودک
- وجود الگوی اضطرابی در خانواده یا والدین با سطح بالای استرس
- سابقه بیماری مزمن جسمی در کودک
- وجود اختلالات روحی دیگر مانند اختلال اضطراب اجتماعی، فوبیا، وسواس فکری یا افسردگی
- کمبود شدید برخی از ویتامین‌ها
- وجود مشکل در محیط مدرسه، رفتار معلم یا کادر مدرسه، قلدری یا آزاد دانش‌آموزان
تهیه کننده : خانم اکرم بمانی، آموزگار پایه اول دبستان دخترانه امام حسین ( ع ) شماره (1)
تایید کننده: سرکار خانم شیروان پیروز– معاونت آموزشی