بیان مساله
با توجه به مسئولیت خطیر نهاد آموزش و پرورش کمتر معلمی را می توان یافت که علاوه بر تدریس در صدد رفع مشکلات اخلاقی- رفتاری دانش آموزان نباشد رئیس اداره ی مشاوره تربیتی و تحصیلی آموزش و پرورش خراسان رضوی اظهار می دارند: “بر مبنای تحقیقات انجام شده عزت نفس پایین و پرخاشگری بالا دو مشکل اصلی دانش آموزان خراسان رضوی است”.با توجه به این مهم بر آن شدیم تا با شناسایی آن دسته از دانش آموزانی که از این معضل رنج می برند در صدد رفع آن برآییم.
کلید واژه :
مشکل اخلاقی – اعتماد به نفس – خشونت – اضطراب.
اهمیت و ضرورت پژوهش
بعد تحصیلی دانش آموزان ارتباط مستقیم با بعد روحی- روانی آنها دارد و از آنجا که هدف متعالی آموزش و پرورش تربیت بعد تحصیلی – تربیتی دانش اموزان است پس وظیفه ی خطیر هر معلمی جدای از بحث تعلیم و تربیت پرورش روحیه تعالی گری وحس مثبت اندیشی و ارتقای نفس دانش آموزان است. پس با توجه به اهمیت و ضرورت این بحث در ادامه به ارائه ی راهکارها و معرفی زیر شاخه های آن می پردازیم.
سئوالات پژوهش
1- چه خطرهایی نهاد آموزش و پرورش و مهمتر از آن دانش آموزان را تهدید می کند؟
2- این آسیب ها از کجا نشات می گیرد؟
3- راهکارهای مقابله با این آسیب ها چیست؟
توصیف وضع موجود
در طول چند ماهه ی اول سال تحصیلی به سادگی می توان با خصوصیات رفتاری- اخلاقی دانش آموزان آشنا گشت که در طی این فرآیند در بین جمع همکاران همگی به اتفاق نظر ازبرخورد مدیا (دانش آموز پایه ششم) با همکلاسی هایش متعجب و تا حدودی نگران شدیم. با گفت و گو و طرح بحث تصمیم گرفته شد خصوصیات رفتاری او را طی بازه ی زمانی یک ماهه به دقت مشاهده و ثبت و ضبط نماییم. تا بتوانیم راهکار مناسبی در جهت رفع مشکلات اوارائه دهیم. البته همگی اتفاق نظر داشتیم که نه دانش آموز مورد بحث و نه همکلاسی هایش از این موضوع مطلع نشوند
بررسی شاخص های کیفی
جهت نیل بدین مقصود مدیریت و مشاور محترم مدرسه در جریان کامل این فرآیندرفتاری قرار گیرند و بعد از همراهی ایشان و اطلاعاتی که در این باره در اختیار ما قرار دارند مستندات زیر پدیدار شد
الف: سوابق تحصیلی و ریز نمرات تحصیلی او چندان رضایت بخش نبوده است
ب:میزان عملکرد گروهی و ارتباط جمعی او با سایر دانش آموزان در سال های قبل نیز بسیار نادر بوده است.
ج: طبق مستندات به دست آمده مدیا تمرکز کافی در انجام دروس محوله را نداشته است.
د:هوش بین فردی دانش آموزان در تعامل با دیگران سطح مطلوبی ندارد.
ه: یکی از خصیصه های بارز رفتاری مدیا طی سالهای قبل اضطراب و نگرانی بوده است.
و: ناکامی دانش آموز در گروه های منسجم بین دوستان و هم کلاسی هایش یکی دیگر از مشخصه های رفتاری او بوده است. طی مستندات به دست آمده چنین نتیجه شد که مشکلات رفتاری مدیا از خیلی سالهای قبل به وجود آمده و هنوز برطرف نشده است. یا به عبارتی دیگر تلاشی برای برطرف شدن این معضلات رفتاری صورت نگرفته است. برای نتیجه ی بهتر فرآیند تربیتی بر آن شدیم تا مصاحبه ای دوستانه با مدیا برقرار کنیم تا به طور غیر مستقیم مستندات به دست آمده را در رفتار او به طور مبرهن مشاهده و از وجود یکایک این نابهنجاری های رفتاری اطمینان حاصل کنیم.
روش تحقیق (مبانی نظری تحقیق):
الف: مشکل افت تحصیلی :
افت تحصیلی کاهش نسبی فعالیت درسی یک دانش آموز در یک دوره ی نسبی است. این فرایند گاهی از عوامل درونی نشات می گیرد و گاهی نیز عوامل محیطی دارد. ضعف بدنی _ سر خوردگی اجتماعی _ مشکلات خانوادی و… می تواند از عوامل تاثیر گذار بر افت تحصیلی دانش آموزان باشد. مخصوصا دانش آموزان دبستانی که وابستگی شدیدی به خانواده دارند و عوامل محیطی تاثیر بیشتری بر آنها در رفتارشان می گذارد. این خصیصه در مدیا به طور واضع به چشم می خورد. او در اکثر دروس نیاز به عملکرد بهتر دارد و نتوانسته آن چنان که شایسته است نمره مطلوبی از دروس ارائه شده به دست آورد.
الف-1: ارائه ی راهکار مناسب:
با توجه به اهمیت بعد آموزشی و تحصیلی دانش آموزان پیگیری این امر از اهمیت به سزایی برخوردار است . پس در صدد آن برآمدیم تا با برخورد صحیح و ریشه یابی علل مشکل تحصیلی دانش آموز به برطرف شدن مشکل یا کمرن شدن آن بپردازیم
_ ارائه انواع تکلیف های فردی- جسمی و عملکردی که بحث مورد نظر را در ذهن دانش آموز تثبیت کند.
_ گروهبندی های کلاسی که متشکل از دانش آموزان قوی- متوسط – ضعیف باشد حس رقابت را در مدیا بر می انگیزاند و گاهی حتی با تمرین های گروهی مطلب را بهتر از فردی فرا می گیرد.
_ تشویق و تنبیه کلاسی
_ ایجاد انگیزه برای پیشرفت و ترقی مانند هدیه یا تشویق میان سایر دانش آموزان که موجب ارتقای سطح اعتماد به نفس او نیز می شود.
_ راهکارهای مناسب برای پرورش ذهن مانند خلاصه برداری (نت برداری).
_ توجه به تغذیه ی دانش آموز که در این خصوص متوجه شدیم از رژیم غذایی مناسبی استفاده نمی کند. خوردن تنقلات بی ارزش باعث شده از نظر جسمی با کمبود کلسیم و ویتامین مواجه شود که با رسیدگی های به عمل آمده دانش آموز مجاب گشت در طول روز از ساندویچ های خانگی و انواع میوه استفاده کند تا انرژی لازم را برای درک و دریافت درس هایش داشته باشد.
ب: هوش بین فردی :
این هوش ارتباط فرد با افراد دیگر را مطرح می کند. مرکز این استعداد توجه و متمایز ساختن افراد از نظر انگیزش و طبع مزاج و…….. می باشد. بررسی های انجام شده نشان می دهدکه در شکل مقدماتی هوش میان فردی به جداسازی افراد وشناسایی آنها از نظر خلق و خو و خصوصیات فردی آنها می پردازد و در حالت پیشرفته ی آن به ما کمک می کند تا از قصد و امیال دیگران آگاه شویم. افرادی که برخوردار از چنین هوشی هستند در درک احساس دیگران و منظور آنها توانایی بالایی دارند چرا که این هوش منجر به ارتباط موثر با دیگران می شود. این دسته از افراد از کار در پروژه های گروهی لذت می برند. فعالیت ها را سازماندهی می کنند و تلاش می کنند که تعارض میان دوستانشان را حل و فصل نمایند.
ب-1:ارائه راهکار منطقی :
طبق بررسی ها و مشاهدات به عمل آمده مدیا فاقد هوش میان فردی است یا به عبارت دیگر در این هوش ضعیف است. او از کار گروهی دوری می کند و در تعامل با دوستانش مشکل دارد ترجیح می دهد کارش را انفرادی و به دور از جمع پی بگیرد. در مواجهه با هم کلاسی هایش عصبی است و رفتارهای نابهنجاری دارد.
پس موارد زیر را برایش مهیا کردیم:
_ فرصت هایی را به وجود آوردیم تا مدیا آزادانه از احساساتش صحبت کند.
_ از او خواستیم تا به عضویت گروه سرود و حافظ خوانی مدرسه در بیاید.
_ برایش داستان های مختلفی را معرفی کردیم تا بعد از خواندن آنها به شخصیت سازی دست بزند و خودش را به جای اسطوره های داستان بگذارد و از حس خوبش برایمان صحبت کند.
_ ج : عدم تمرکز حواس:
به فرآیند حفظ و نگهداری توجه روی یک موضوع مشخص تمرکز گفته می شود. یادگیری و به دست آوردن دانش خاصی بدون تمرکز حواس مثمر ثمر نخواهد بود.این ویژگی تمام افراد است از آنجا که تمرکز نسبی است کسی نمی تواند ادعا کند که همیشه حواس پرت است و یا دائم تمرکز حواس دارد .
عوامل بر هم زننده ی حواس :
1- عوامل ذهنی: این فرآیند عبارت است از اشکالات فکری انسان و اندیشه هایی که موانعی بر سر راه توجه دقیق به مطالعه و تمرکز حواس ایجاد می کنند شامل: درد – رنج – غم – نگرانی – ترس – خشم و …….
2- عوامل محیطی : عبارت است از آنچه که به محیط پیرامون فرد مربوط می شود .مانند: نور ضعیف و شدید – رسانه های ارتباطی –سر و صدای بر هم زننده ی حواس و ………
ج-1:ارائه ی راهکار : مدیا به دلایل مطرح شده که شاید برخی از آنها در او نیز دیده می شود فاقد تمرکز کافی است و شاید این امر یکی از دلایل افت تحصیلی او باشد. مدیا نمی تواند حواسش را متوجه درس
بکند و پارازیت های اطراف که گاه ذهنی و گاه بیرونی است توجه او را از موضوع مورد بحث باز می دارد.
هنگام تدریس کلاسی به وفور دیده می شود که نگاهش به این طرف و آن طرف است و گاهی با وسایلش مشغول می شود و علی رغم تذکرهای پی در پی باز هم توانایی حفظ حواس خود را ندارد. پس رفتارهای زیر را ارائه دادیم:
این ترفند کمک شایانی به حفظ تمرکز دانش آموز بر مطلب ارائه شده داشت.
د: پرخاشگری: پرخاشگری و رفتارهای تهاجمی نوعی از اعمال خشونت بار علیه دیگران است که می تواند باعث آسیب یا صدمه به دیگران شود که به انواع فیزیکی – تحقیقی – ذهنی و احساسی تقسیم می شوند.
_ عوامل تاثیرگذار در بروز پرخاشگری و عصبانیت:
د-1: ارائه ی راهکار مناسب:
ه: خشونت و برخورد فیزیکی : مشاهده ی یک روز از زندگی دانش آموزاندر مدرسه در هر یک از پایه های تحصیلی به ویژه در حیاط مدرسه که ظاهرا در آنجا به بازی و استراحت و تخلیه انرژی های خود می پردازند صحنه هایی از خشونت و درگیری میان دانش آموزان یا میان مسئولان و معلمین مدرسه با دانش آموزان را آشکار می کند.
عوامل موثر در بروز خشونت فیزیکی :
ه -1 :ارائه ی راهکار مناسب : مدیا در مواجهه با هم کلاسی هایش جبهه می گیرد و هیچ تعامل سازنده ای با آنها ندارد. متاسفانه بارها به دلیل ضعف در درس هایش مورد تمسخر و انتقاد گروه های دوستانه اش قرار گرفته که به نظر می رسد این امر اعتماد به نفس او را به شدت کاهش داده است و او را از طرق مختلف وادار به انتقام از هم کلاسی هایش می کند. به عبارت دیگر کلاس درس برایش تبدیل به میدان جنگ ذهنی و روانی شده است به همین دلیل او نه تمرکز کافی و نه شادی لازم جهت کسب دانش را دارد. پس راهکارهای زیر را برای او بکار گرفتیم:
_ مدیا را این بار در گروهی نشاندیم که همه ی دوستانش از لحاظ درسی هم سطح او بودند شاید در این گروه به لحاظ درسی پیشرفت شایانی به چشم نخورد اما از آنجا که مدیا هم تراز دیگر دوستانش بود راحت تر گروه را پذیرفت و به تعامل و دوستی با هم گروهی هایش روی آورد . به عبارتی دیگر بستری برایش فراهم شد که نه اثری از انتقام بود و نه خشم بلکه از سر احترام و دوستی با هم کلاسی هایش رفتار کند . این امر همچنین موجب تقویت شایان اعتماد به نفس او نیز شد.
نتیجه گیری :
طبق مستندات ارائه شده دانش آموز مورد بحث با حمایت و پشتیبانی مسئولین مدرسه و مربیان طی بازه ی زمانی سه ماهه موفق شد تا حد چشمگیری پیشرفت کند و از رفتارهای نابهنجار و غیر اخلاقی به دانش آموزی درس خوان – کوشا با اعتماد به نفس کافی در محیط ظاهر شود و رفتارهای درست را در زندگی تمرین کند . از آن جا که وظیفه ی نهاد آموزش و پرورش حمایت از این هر دو شاخص می باشد بسیار خشنود و مفتخریم که در سایه ی الطاف الهی و با همت همه ی همکاران گرامی تا حد چشمگیری موفقیت حاصل گشت و مدیا این روزها شادتر – پویاتر و کوشاتر در برابر دیدگانمان ظاهر می شود. به امید فردایی شاد و ایرانی آباد برای آینده سازان این مرز و بوم .
تهیه و تنظیم: سرکار خانم محمدزاده
تایید شده توسط مدیریت سرکار خانم فغانی